Гомель у гады акупацыі
ГОМЕЛЬ У ГАДЫ АКУПАЦЫІ
(жнівень 1941-лістапад 1943)
Больш за 800 дзён працягвалася акупацыя Гомеля гітлераўскімі войскамі.
У аператыўным дачыненні Гомель быў уключаны ў «зону армейскага тылу» групы армій «Цэнтр». Улада ў горадзе апынулася ў руках камандавання 221-й дывізіі, ваенна-палявых камендатур. Гомельскі гарнізон налічваў звыш 3,5 тыс. салдат і афіцэраў. Горад быў разбіты на 6 паліцэйскіх участкаў, кожны з якіх складаўся з 40 прыставаў, урядников, квартальных і паліцэйскіх.Тэрор стаў звычайнай з'явай. Рэпрэсіям у першую чаргу было падвергнута габрэйскае насельніцтва. На тэрыторыі Гомеля існавалі 4 гета (агульная колькасць - больш за 4 тыс. чалавек). У пачатку лістапада 1941 г. іх насельніцтва было знішчана.
Каля 100 тыс. чалавек было закатавана ў гомельскім цэнтральным перасыльным лагеры (Дулаг 121).
У горадзе дзейнічаў каменданцкая гадзіна. Перамяшчэнне ў горадзе і за яго межамі ў забароненае час строга караўся. За парушэнне - расстрэл на месцы.
Не гледзячы на вельмі жорсткі акупацыйны рэжым, у горадзе і яго ваколіцах пачалося ўзброенае супраціўленне захопнікам. Барацьбу з ворагам ўзначалілі абласны і гарадскі падпольныя камітэты КП(б)Б на чале з І. П. Кожаром і Е. І. Барыкиным.
На падпольную працу ў горадзе было пакінута 62 камуніста, створана 8 баз зброі, харчавання, медыкаментаў, падрыхтавана 7 явачных кватэр.
На падпольную працу былі пакінутыя: былы інжынер фабрыкі «Палесдрук» Т. С. Барадзін, выкладчык чыгуначнага тэхнікума Р. І. Тимофеенко, машыніст А. Г Брікс, начальнік тарнага цэха тлушчавага камбінату Е. І. Калеников і інш.
У ліку першых найбольш актыўна ўключыліся ў барацьбу з акупантамі група Т. С. Барадзіна, у якую ўвайшлі А. Л. Левін, Л. І. Шулькін, Н.З.Жалезнякоў, Р. І. Тимофеенко, І. Б. Шылаў, АЛ.Ісачанка, Р. П. Гапееў і інш.
Пад кіраўніцтвам падпольнага аператыўнага цэнтра, кіраўніком якога быў прызначаны Т. С. Барадзін, пачалі сваю дзейнасць падпольныя групы Г. В. Блинкова, Е. І. Каленикова, В. І. Сухава, Д. Я. Навумавай, Д. Е. Скарыны, М.У.Піваварава і інш.
Усяго ў гады акупацыі ў Гомелі дзейнічала да 90 падпольных груп (каля 500 удзельнікаў). Значная частка падпольшчыкаў загінула. Сярод іх - Т. С. Барадзін, І. Б. Шылаў, Р. І. Тимофеенко, АЛ.Ісачанка, Н.З.Жалезнякоў, Р. П. Гапееў і інш. Асабліва вялікія страты гомельскія падпольшчыкі панеслі ў сярэдзіне 1942 г.
У пачатку 1943 г. у Назаровском лесе (3 км ад горада) былі расстраляныя больш за 200 рабочых паровозовагоноремонтного завода, актыўна саботировавших загады акупацыйных улад, дырэкцыі завода.
У дваццатых чыслах жніўня 1941 г. у ваколіцах Гомеля пачаў дзейнічаць партызанскі атрад «Бальшавік». Камандзірам яго быў прызначаны удзельнік Грамадзянскай вайны (1918-1920), былы дырэктар аўтарамонтнага завода І. С. Федасеенка, камісарам - сакратар гаркама КП(б)Б С. Ф. Антонаў. Пры атрадзе знаходзіўся падпольны гарадскі камітэт КП(б)Б, падпольны гарадскі камітэт ЛКСМБ.
У кастрычніку 1943 г. атрад быў пераўтвораны ў брыгаду з тым жа назвай. У яе склад увайшлі тры партызанскіх атрада «Бальшавік», «Патрыёт Радзімы», ім. В. П. Чкалава.
За перыяд акупацыі партызаны толькі паўднёвай зоны Гомелыцины знішчылі каля 7 тыс. салдат і афіцэраў праціўніка, пусцілі пад адхон 769 варожых эшалонаў, узарвалі 12983 рэйкі, 418 мастоў, знішчылі 149 км тэлеграфнай і тэлефоннай сеткі.